VEB wil uitbreiding rol accountant bij signaleren fraude en rapporteren continuïteit

Dat schrijft de vereniging in haar reactie op de consultatie van de Wet aanvullende maatregelen accountantsorganisaties. 

Naast een reactie op de voorstellen doet de VEB ook nog een drietal voorstellen die het onderwerp van het Wetsvoorstel raken. Zo ziet de VEB meer informatie van de accountant op de aandeelhoudersvergadering van beursgenoteerde ondernemingen en in de uitgebreide accountantsverklaring als essentieel. Ook acht de VEB het dringend noodzakelijk dat een nieuwe juridische procedure wordt gecreëerd waarin meer informatie over het functioneren van de accountant bij een faillissement en/of fraude boven water kan komen. Tevens zou de VEB een uitbreiding van de rol van de accountant bij het signaleren van fraude en het rapporteren over continuïteit verwelkomen. ‘De VEB wil dat de accountant daadwerkelijk functioneert als vertrouwensman van het maatschappelijk verkeer. Daarbij dient de accountant de financiële verslaggeving te controleren ten behoeve van de buitenwereld: de gebruiker van de jaarrekening en dus niet primair ten behoeve van de onderneming en haar leiding. Hiermee verschilt de accountant significant van andere financiële dienstverleners. De accountant is met zijn wettelijke controletaak, kennis en ervaring bij uitstek geschikt het management van ondernemingen kritisch te toetsen, in ieder geval waar het gaat om de correcte toepassing van de financiële verslaggevingstandaarden. Het maatschappelijk verkeer verwacht van de accountant dat hij deze rol op zich neemt. De maatschappelijke kosten van een niet adequaat functionerende accountant zijn vele malen hoger dan de additionele (toezicht)kosten die voortvloeien uit onderhavig Wetsvoorstel. In dat kader is het zonder meer geboden dat alle maatregelen worden getroffen die er voor zorgen dat de accountant zijn maatschappelijk gewenste rol kan innemen. Neemt de accountant de maatschappelijk gewenste rol niet in, dan zal dat leiden tot een nieuwe discussie over de toegevoegde waarde van de accountant. Daarbij is niet ondenkbaar dat het afschaffen van de verplichte accountantscontrole voor OOB’s op een zeker moment aan de orde zal komen.’

Opmerkingen wetsvoorstel

De VEB kan zich in hoofdlijnen vinden in de inhoud van het Wetsvoorstel. Wel heeft de vereniging nog enkeleopmerkingen:

• Het is goed dat een onafhankelijk toezichtsorgaan wordt geïntroduceerd bij de grote accountantskantoren. De VEB heeft in dat kader wel enige zorg over de samenstelling van deze RvC, meer in het bijzonder over de kwaliteit. Er zal immers voldoende kennis op gebied van accountancy aanwezig moeten zijn om kritisch een accountantsorganisatie te kunnen monitoren.
• Het is goed dat de AFM gaat controleren of de dagelijks beleidsbepalers geschikt zijn voor hun functie. Helaas is het zo dat een aantal kantoren in het verleden met niet adequaat functionerende bestuurders te maken heeft gehad. Hoewel een geschiktheidstoets geen alomvattende oplossing is, kan de AFM door kritisch te toetsen bijdragen aan de veel gewenste cultuuromslag in de accountancysector. Het is de VEB niet duidelijk hoever de geschiktheidstoets van beleidsbepalers zich naar boven en naar onder in de organisatie uitstrekt. Geldt dit enkel voor bestuurders van de rechtspersoon of ook voor accountants die de diverse business units (bijvoorbeeld: financial services of consumerservices) leiden? De vraag is ook of de AFM bestuurders van het internationale netwerk gaat toetsen.
• Het is zonder meer juist dat het bestuur niet meer bevoegd is tot de benoeming van de accountant. De accountant dient de controleopdracht te krijgen van de AvA. Van alle stakeholders is de AvA het meest voor de hand liggend om de opdracht te verstrekken. In de praktijk zal de accountant aangestuurd moeten worden door de auditcommittee of de RvC. Het is dan aan aandeelhouders om deze organen kritisch te bevragen over de invulling van hun rol. Naast de benoeming door bestuurder is er nog een ander belangrijk punt. De accountant dient bij zijn controle ook niet te worden aangestuurd door de bestuurders van de onderneming. Ook dit zal aan de auditcommittee of de RvC dienen te zijn.
• De AFM krijgt de bevoegdheid om onderzoeksresultaten te delen met de auditcommittee. Dit punt stemt (deels) overeen met een van de wensen van de VEB. Het is wenselijk dat de AFM haar bevindingen kan delen, in ieder geval met de auditcommittee/RvC, zodat deze organen de maatregelen kunnen nemen die zij geboden achten. In ernstige gevallen zal evenwel ook de AvA op de hoogte gesteld moeten worden, zodat deze tijdig een andere accountant kan benoemen.
• Voor de VEB is het punt uit het wetsvoorstel dat de verplichting van de externe accountant en de accountantsorganisatie om herstelmaatregelen te treffen bij tekortkomingen in wettelijke controles wettelijk wordt verankerd een ‘no brainer’. Het is onwerkbaar als een accountant geen herstelmaatregelen neemt als is vastgesteld dat hij tekort is geschoten. Evenwel zullen uitzonderingen denkbaar zijn die met zich brengen dat deze herstelmaatregelen niet meer door onjuist handelende accountant kunnen worden verricht. Bijvoorbeeld als de accountant gewisseld is en aldus een ander accountantskantoor de controle verricht. In dat geval zal de huidige accountant een en ander moeten redresseren. Ook als sprake is van een faillissement of als om een andere reden de herstelmaatregelen geen zin meer hebben.

Verjaringstermijn voor tuchtprocedures bij de accountantskamer

Ten aanzien van de inwerkingtreding van de verjaringstermijn voor tuchtprocedures bij de accountantskamer neemt de VEB het standpunt in dat dit op korte termijn dient te gebeuren en met terugwerkende kracht (d.w.z. enkel de absolute termijn van zes jaar dient in acht te worden genomen, ook bij gebeurtenissen in het verleden). Dit strekt overigens niet tot nadeel van een accountant; immers op grond van de absolute termijn van zes jaar zal hij zijn dossiers sowieso op orde moeten hebben. Een en ander is dus niet in strijd met beginselen van rechtszekerheid.

Onduidelijkheid over transparantie door accountant jegens gebruikers

Met betrekking tot de mogelijkheden die de accountant heeft om het maatschappelijk verkeer te informeren over zijn bevindingen, doet de VEB een tweetal aanbevelingen:

• De bepalingen in de Corporate Governance Code inzake het optreden van de accountant in de AvA dienen te worden geactualiseerd. Zo nodig dient een en ander wettelijk te worden verankerd. Zo zal het de accountant vrij moeten staan om de AvA te informeren over de bevindingen van zijn controle, conform de brief van de Minister van 21 februari 2014.
• In de Corporate Governance Code zal het belang van de managementletter van de accountant voor het maatschappelijk verkeer en het eventueel openbaar maken van punten uit de managementletter door de RvC en zo nodig door de accountant moeten worden uitgewerkt.

Meer transparantie over functioneren accountant bij malversaties

In 2014 heeft de VEB bepleit dat de accountant bij een plotseling faillissement of andere misstanden duidelijk moet maken wat hij specifiek heeft gedaan tijdens zijn huidige en eerdere controle. Om dit te kunnen bewerkstelligen, is nieuwe wetgeving nodig. De VEB doet in dat kader het volgende voorstel. ‘De Accountantskamer dient, na een verzoek van een klager, zelf de mogelijkheid te hebben de accountantsdossiers te laten onderzoeken door deskundigen. Het stramien van de enquêteprocedure bij de Ondernemingskamer kan daarbij als voorbeeld dienen. Inzage in deze dossiers dient wel met de nodige rechtswaarborgen omkleed te worden. Dit is in het belang van de onderneming, de accountant en uiteindelijk ook van de aandeelhouders en andere stakeholders.’

De gewenste rol van de accountant bij het signaleren van fraude en het rapporteren over continuïteit

De VEB wil dat de accountant een nadrukkelijkere positie inneemt bij het signaleren van fraude. Ook wenst de VEB een prominentere rol voor de accountant bij het rapporteren over continuïteit. De VEB doet hiertoe een drietal aanbevelingen:

• Neem in het jaarverslag een rapportageverplichting op voor de ondernemingsleiding ten aanzien van fraude en continuïteit. Daaronder wordt verstaan:
  Opname in het jaarverslag van een beschrijving van frauderisico’s en de wijze waarop de frauderisico’s zijn gemitigeerd;
  b. Opname in het jaarverslag van een continuïteitsanalyse waarin in ieder geval wordt opgenomen een beschrijving van de relevante risico’s (waaronder eventueel gesignaleerde frauderisico’s) die een bedreiging kunnen vormen voor de continuïteit van de onderneming, de wijze waarop deze risico’s worden gemitigeerd en een scenario-analyse t.a.v. ontwikkelingen die de continuïteit van de onderneming kunnen beïnvloeden;
• Zorg ervoor dat de audit committee in haar verslag de voornaamste risico’s en onzekerheden ten aanzien van de jaarrekening die zij heeft onderkend expliciet maakt en aangeeft dat die factoren zijn besproken met de accountant;
• Geef de accountant ten aanzien van de hiervoor opgenomen rapportageverplichtingen een verderstrekkende beoordelingsopdracht. De accountant dient de uitkomsten te verwerken in de key audit matters in de uitgebreide controleverklaring.