Als monetair econoom en journalist is Edin Mujagic een inflatiekenner bij uitstek. Accountancy Vanmorgen sprak met hem onder andere over wat inflatie nu eigenlijk is, wat de oorzaak is van de hoge inflatie van nu, of deze tijdelijk is en wat deze betekent voor ondernemers. ‘Iedereen moet rekening houden met een paradigmawijziging.’
De inflatie raakt de accountancy. De stijging van prijzen voor energie, grondstoffen en in het kielzog daarvan al het andere, roept veel vragen op bij klanten. Maar ook uit de eigen gelederen klinkt de roep om compensatie. Accountancy Vanmorgen onthulde sinds juni welke accountantskantoren de lonen voor hun werknemers aanpasten aan de geldontwaarding. Ook werd van de zomer bekend dat Flynth de prijs voor zijn dienstverlening met 6 procent verhoogde. Een loon-prijsspiraal lijkt in de accountancy reeds ingezet. Tijd dus voor een interview met een inflatiekenner. Als monetair econoom en journalist schreef hij over centrale banken, sprak met diverse centrale bankiers, waaronder Paul Volcker die in de jaren tachtig de Amerikaanse Federal Reserve voorzat. Mujagic heeft diverse boeken op zijn naam staan over monetair beleid, valuta en inflatie. Zijn meest recente boek is Keerpunt 1971, over het loskoppelen van dollar en goudprijs, wat wereldwijd een langdurige maatschappelijke impact heeft gehad. Het is te danken aan dit besluit van de toenmalige Amerikaanse president
Richard Nixon dat schommelende inflatie tegenwoordig voorkomt. Toch heeft de hoge inflatie van zomer 2022 een eigen aanleiding: De consumentenprijsindex staat sinds november 2021 boven de 5 procent en sinds maart dit jaar rond de 10 procent. Iedereen moet rekening houden met een paradigmawijziging, stelt Mujagic. We spraken er met hem over.
Wat is inflatie?
‘Inflatie is geldontwaarding. Is er meer geld voor hetzelfde aantal goederen en diensten, dan wordt het geld minder waard. Een synoniem van inflatie is geldontwaarding: je kunt steeds minder kopen met je geld. Dat wordt gemeten aan de hand van de verhoging van het gemiddelde prijspeil, ten opzichte van twaalf maanden geleden. Het Centraal Bureau voor de Statistiek meet de prijs van de inhoud van het mandje van producten en vergelijkt die met het prijspeil van een jaar eerder. Het verschil tussen beide meetmomenten is bepalend voor het inflatiecijfer. In theorie kan dat percentage lager liggen – dan is er sprake van een prijsdaling, dus deflatie. Maar dat laatste is in de laatste zestig jaar niet voorgekomen. Dat gemiddelde gaat overigens voor niemand op. Immers, wie rookt heeft andere inflatie dan iemand die niet rookt. Op de site van het CBS kun je dan ook je persoonlijke inflatie berekenen, aan de hand van jouw voorkeursconsumptiegoederen.’
In hoeverre is inflatie een begrip gericht op consumenten?
‘De inflatiemaatstaf van het CBS heet niet voor niets de Consumenten Prijs Index (CPI). De Europese vergelijkingsmaatstaf die ook wordt gebruikt, heet de Geharmoniseerde Index van Consumenten Prijzen (HICP). Die index maakt het mogelijk de inflatie in verschillende landen van Europa te vergelijken. Immers, voor Italianen doet de ontwikkeling van de pastaprijs er meer toe dan die van aardappelen in Nederland. Om te voorkomen dat er inflatoire appels met inflatoire peren worden vergeleken, is die prijsindex geharmoniseerd. Het grootste verschil tussen de beide rekenwijzen voor het Nederlandse inflatiecijfer is de manier waarop de kosten van huisvesting worden meegewogen. Doorgaans is het verschil tussen de CPI en de HICP 0,4 tot 0,5 procentpunten.’
In de zomermaanden stegen de inflatiepercentages tegen de verwachting in naar boven de tien procent. Waarom?
‘In de Verenigde Staten zijn er tekenen dat de inflatie gepiekt is. In Europa is dat niet het geval, vanwege de crisis in Oekraïne en de hoge energieprijzen. Dat komt vooral omdat Europa een energie-importeur is én voor een belangrijk deel afhankelijk is van gas uit Rusland. Het zou mij niet verbazen als de inflatie in Europa de rest van het jaar nog verder stijgt terwijl die in de Verenigde Staten stabiliseert of licht daalt. Bovendien werkt de hoge inflatie lang door. Dat komt door de termijncontracten op basis waarvan de industrie grondstoffen en goederen inkoopt. De gestegen prijzen voor gist, tarwe en meel zijn eerder dit jaar bijvoorbeeld geëxplodeerd en daarna iets gedaald, maar bakkers krijgen daar pas last van als hun contracten aflopen. Met hun nieuwe contracten zullen zij hogere prijzen in rekening brengen.’
Wat is de oorzaak van de huidige hoge inflatie?
‘Vaak is gezegd dat de oorlog in Oekraïne de belangrijkste oorzaak is. Maar dat is een misverstand. In januari werd mij gevraagd een paper te schrijven over de inflatie voor de Kamercommissie Financiën. Dat is nog voordat de oorlog in Oekraïne uitbrak. De prijzen zijn namelijk al langer, sinds zomer 2021, aan het stijgen. De oorlog heeft de inflatie aangewakkerd, maar niet veroorzaakt. De oorzaak is voor mij te beperken tot één factor: er is heel lang heel veel geld bijgedrukt.’
Is het verruimen van de geldvoorraad niet al veel langer aan de gang dan afgelopen jaar?
‘Dat klopt. Mensen hebben de neiging van het bijdrukken van geld iets mystieks te maken, alsof er een geldpers aan staat en alsof er helikopters geld uitstrooien boven de markt. Maar in de kern is het heel eenvoudig. Voor inflatie zijn twee factoren van belang: er is heel veel nieuw geld voor nodig. Aan die voorwaarde wordt inderdaad al heel lang voldaan. De andere voorwaarde is: het bijgedrukte geld moet rollen. En dat is heel lang niet gebeurd. Het geld ging naar de huizenprijzen, naar de aankoop van aandelen, naar investeringen in obligaties, naar het aflossen van schulden, maar nauwelijks naar de reële economie. Sinds 2020 is dat laatste wel zo. Toen de coronapandemie toesloeg, en overheden over de hele wereld overgingen tot het geven van directe steun aan werkgevers en ondernemers, en in veel landen rechtstreeks aan consumenten, werd de verruiming van de geldvoorraad direct merkbaar. Amerikanen kregen in drie rondes 1.200 dollar per persoon van de federale overheid. Met die cheques gingen consumenten kopen. Dat de inflatie nu zo hoog is, mag daarom geen verrassing zijn.’
In Nederland hebben burgers geen blanco cheque ontvangen. Maakt dat geen verschil?
‘Nou … Bij elke recessie hoort een stijgende werkloosheid. In 2020 kromp de economie met 6,7 procent. Maar de werkloosheid is in die periode nauwelijks gestegen. De Nederlandse staat stutte met de NOW-regeling de arbeidsmarkt. Feitelijk garandeerde de staat met vele miljarden euro’s de salarissen van medewerkers in loondienst.’
Was het gezonder geweest om dat niet te doen?
‘De natuurlijke conjuncturele ontwikkeling vroeg om een economische correctie. Dat betekent dat bij een recessie mensen worden ontslagen. Hun inkomsten dalen. En hun vaste lasten nemen niet af. Dus spreken die mensen hun spaargeld aan; daar is spaargeld ook voor. Zo herstelt de economie: mensen worden weer aangenomen door een nieuwe werkgever. En hun inkomen stijgt weer. Met een deel van die inkomsten wordt hun spaarsaldo aangevuld. Daar kwamen de lockdowns nog bij. In die periode konden veel mensen hun geld niet meer aan alles uitgeven. Toen vanaf de zomer van 2021 de economie openging, en mensen snakten naar uitgaven, was er ruim geld voorradig. En dus – dat zeg ik als econoom – werd er een jaar geleden een bak geld in de economie gestort. De vraag naar diensten en goederen steeg zelfs zo snel, dat het aanbod tekortschoot. En als de vraag veel groter is dan het aanbod, dan kan de prijs maar één kant op. Omhoog.’
is dat de enige oorzaak?
‘Daar komen mondiale gebeurtenissen bovenop. De Oekraïneoorlog is lang niet de enige factor geweest. Logistieke knelpunten die verstopt raakten, is een andere escalerende factor. Toen in China vorige zomer de fabrieken ineens op volle toeren draaiden, groeide het aanbod van containers niet mee. In oktober 2020 kostte het bijvoorbeeld 1.100 dollar om een container te huren. Vorig jaar zomer was de prijs gestegen tot 15.000 dollar. Die prijsstijging reken je als transporteur natuurlijk door. Maar er was nog een probleem: er waren onvoldoende schepen. Gingen die schepen vervolgens varen, dan kwamen ze bij de haven van Rotterdam in een file te liggen. Ook dat kost geld. Na het lossen waren er bovendien hier onvoldoende vrachtwagenchauffeurs.’
Is de hoge inflatie tijdelijk?
‘Daarvan ben ik overtuigd. De drie aanjagers van de huidige inflatie – logistieke knelpunten, het overschot van kapitaal en de schaarste door conflict – zijn niet blijvend. De prijs voor een container is dalende, de laatste drie maanden zijn de prijzen van tarwe, zonnebloemolie en maïs weer lager geworden. De olieprijs is aan het afvlakken. Tegen het einde van dit jaar zal de inflatie gepiekt zijn. Ik verwacht voor de komende jaren een inflatiepeil tussen 2 en 4 procent. Dat is aanmerkelijk hoger dan we gewend zijn geweest, de afgelopen vijftien jaar. Overigens, als de inflatie daalt, wordt alles niet weer goedkoper. De prijsstijging is blijvend, en de prijzen blijven stijgen, zij het minder snel als dit jaar.’
In hoeverre kunnen centrale banken de inflatie indammen?
‘Het is heel simpel. Wil je een te hoge inflatie krachtig terugdringen naar 2 procent, dan moet je de rente verhogen. Economen weten: om de inflatie te verlagen naar 2 procent is een rente van 4 tot 7 procent nodig. De Europese Centrale Bank (ECB) zou de rente tussen 2,5 en 4 procent moeten stellen om de inflatie te beteugelen. De huidige keuze van de ECB om de rente van minus 0,5 naar 0 procent te brengen, komt niet in de buurt. Daarom reken ik voor komende jaren op een inflatiepeil tussen 2 en 4 procent.’
Dat is allesbehalve hyperinflatie.
‘Die heb ik als kind in het voormalige Joegoslavië meegemaakt. Hyperinflatie betekent dat je in de ochtend denkt: dat is duur. En dat je in de middag de nieuwe prijs ziet en denkt: wat was het vanochtend nog goedkoop. Hyperinflatie ontstaat alleen als de maatschappij in elkaar stort. Ik zie in de huidige inflatie in Nederland niet de voorbode van hyperinflatie.’
Welke gevolgen heeft een blijvend hogere inflatie van 2 tot 4 procent voor ondernemers?
‘Als ondernemer word je geconfronteerd met sterk wisselende inkoopkosten. Je zult slimmer moeten inkopen, scherper op prijzen moeten letten en efficiënter moeten werken. Elke ondernemer moet dit jaar gebruiken om zijn bedrijfsprocessen door te lichten.’
En zijn prijzen verhogen?
‘Als je je prijs nu verhoogt, begrijpt iedereen dat. Maar je kunt ook een slag slaan: minder efficiënt werkende concurrenten moeten hun prijzen meer verhogen dan jij. Door efficiency kun je jezelf immuun maken voor inflatie.’
Maakt een structureel hoge inflatie van Nederland een zwak euroland?
‘Ons economische model is altijd gericht geweest op lage inflatie en een sterke munt. Die sterke munt betekent dat onze goederen in andere landen relatief duur zijn. Met efficiëntere productie kun je alsnog competitief zijn. Dat is onderdeel van ons DNA, in tegenstelling tot mediterrane landen. Italiaanse bedrijven konden altijd rekenen op devaluatie van de munt – waarom dan nog streven naar efficiency? Daarom zijn Nederlandse MKB-bedrijven ook op internationale ranglijsten concurrerend.’
Wat kunnen we in deze nieuwe tijd leren van de Italianen?
‘Weinig. Een inflatie van 8 procent was jarenlang normaal in Italië. Maar in de geldpers laten draaien zit geen logica. We moeten dus gewoon doorgaan met wat in Nederland gangbare praktijk is: grotere efficiency.’
Deze bijdrage komt uit de derde editie van het AV-magazine dat gaat over ICT en Kengetallen. Dit magazine is verschenen in september 2022. Zie: https://www.accountancyvanmorgen.nl/kennisdoc/av3-2022-ict-en-kengetallen/
Geef een antwoord